Atlayışlar (Jumplar)

Artistik Buz Pateninde altı jump (atlayış) vardır. Bunlar axel, lutz, flip, rittberger, salchow ve toeloop’tur. Bu atlayışlar, birli (single), ikili (double) ve üçlü (triple) olarak yapılır. Örneğin, birli lutz, sporcunun havada bir tur dönerek yaptığı lutz’dur. İkili lutz’da iki, üçlü lutz’da havada üç tur dönülür. Axel’ın değişik bir özelliği vardır. Diğer beş atlayıştan farklı olarak, birli axel’da sporcu havada 1,5, ikili axel’da 2,5 ve üçlü axel’da 3,5 tur dönmek zorundadır. Bu nedenle, axel en zor atlayış olarak kabul edilir ve puanı diğer atlayışlara göre daha yüksektir.

Günümüzde artık dörtlü atlayışlar çok sık yapılmaya başlanmıştır. Bu atlayışlar tek başına yapıldığı gibi dörtlü-üçlü olarak da kombine halde yapılmaktadır. Atlayışlar, Artistik Buz Pateninin en heyecan verici figürleridir. Sıçramak, havada dönmek ve güzel bir biçimde tekrar buza inerek kaymaya devam etmek, bu spora çok özel bir boyut katar.

Herhangi bir atlayışın yapılması için dikkatle uygulanması gereken 5 aşama vardır:

1. Hazırlık

2. Sıçrama

3. Havada uçuş ve dönme

4. İniş

5. Çıkış

Atlayış, bu beş aşamanın oluşturduğu bir bütündür. Bir atlayışın iyi olması için bu beş aşamanın ayrı ayrı iyi olması gerekir.

Hazırlık: Atlayışın önemli evresidir. Havaya sıçramadan önce, sporcunun kendisini jumpa hazırladığı aşamadır. Her atlayış için hazırlık evresi değişiktir. Ancak her atlayış için ortak olan noktalar, patencinin bedeninin dik durması, başının yukarı bakması, kollarını yana açmış olması ve kendine güvenmesidir. Hazırlık aşaması kötü olursa, çok büyük bir ihtimalle atlayş da kötü olur.

Sıçrama: Sıçrama, ayakların buzdan kesildiği andır. Her atlayışın sıçrama aşaması farklı olur. Sıçramanın zamanlaması çok önemlidir. Sıçrama aşaması iyi kontrol edilmelidir. Beden, kollar, bacaklar ve kafa tam kontrol altında olmalı ve iyi bir sıçrama için bütün bunlar arasında iyi bir uyum bulunmalıdır. İyi bir sıçrama, atlayışın iyi olmasını sağlar.

Uçuş ve dönme: Sıçramanın ardından havada uçuş ve dönme aşaması gelir. Atlayışın türüne göre havada yarım turdan dört tura kadar dönülür. Tur sayısı arttıkça,  havada daha hızlı dönmek gerekir. Her atlayış için havada dönüş pozisyonu hemen hemen aynıdır ama dönülmesi gereken tur sayısına göre sarfedilecek enerji farklı olur. Dönüş sırasında sürtünmeyi azaltmak ve böylece havada daha uzun süre kalabilmek için kollar ve bacaklar kapanır. Buza inmeden önce dönüş hareketi havada sona ermelidir yoksa daha sonra denge bozulur ve hatta sporcu düşebilir.

İniş: Zorluk derecesine bakılmaksızın her atlayışın iniş evresi birbirine benzer. İniş sağlam aynı zamanda hafif ve yumuşak olmalıdır. Bütün inişler geriye doğru olur. Patenci açıkça görülür biçimde tek ayağının üzerine inmelidir. Serbest kalan ayağın iniş sırasında buza değmesi hata olarak kabul edilir. Buza iniş sırasında düşmemek de çok önemlidir. İyi bir sıçrama ve havada iyi bir dönüş, iyi bir iniş sağlar.

Çıkış: Bu, atlayışın son evresidir. Buza indikten sonra mümkün olduğunca uzun bir süre kaymak, çıkışın kontrollü biçimde yapıldığını göstermek açısından önemlidir. Çıkış anında bedenin pozisyonu da önemlidir. İyi yapılan bir çıkış, kombine olarak yapılacak ikinci atlayışın da daha kolay yapılmasını sağlar.

Atlayışlar genellikle, onu ilk kez yapan patencilerin adlarıyla anılırlar.

Axel, salchow ve ritttberger sıçrayarak, lutz, flip ve toeloop da, serbest kalan ayağın buza vurularak güç alınmasıyla havaya sıçrayarak yapılan atlayışlardır.

Axel (Axel Paulsen’in adından gelir), Artistik Buz Pateni’nde ileri doğru sıçrayarak yapılan tek atlayıştır. Bazı otoriteler, axel’ı “Kral atlayışı” olarak da adlandırırlar. Bu spor dalının en güzel ve zor atlayışı olarak kabul edilir. Zorluğu ve güzelliği, diğer beş atlayışa göre havada yarım tur daha fazla dönülmesinden ileri gelir. İkili axel, ikili atlayış kategorisinde kabul edilmesine rağmen aslında üçlü atlayış ailesinden sayılır. Üçlü axel da, havada 3,5 tur dönülmesi sebebiyle dörtlü atlayış olarak görülür ve yapılması en zor olan atlayıştır.  Günümüzde özellikle erkek yarışmacılar, üçlü axel’dan sonra hemen üçlü toeloop yaparak daha etkileyici bir izlenim bırakmaya çalışırlar.

Lutz, seyirciler tarafından anlaşılması en kolay jumptır. Uzun bir mesafe üzerinde geriye doğru kayıldıktan sonra yine geriye doğru sıçranarak yapılan bir atlayıştır. Patenci, sol ayak üzerinde geriye doğru kayarken sağ ayağını buza vurarak kuvvet alır ve havaya sıçrar.

Salchow, axel ve lutz’a göre daha kolay olduğu kabul edilen bir atlayıştır. Günümüzde patenciler artık dörtlü salchow (havada dört tur dönme) yapabilmektedirler.

Lutz, gibi vurmalı bir jump olan flip, ileri doğru kayarken patencinin birden geriye doğru dönmesi hemen sonra da geriye doğru ve lutz’a benzer biçimde sıçramasıyla yapılır. Bu nedenle, zaman zaman Lutz ile flip’in birbirine karıştırıldığı olur.

Rittberger (Werner Rittberger’in adından gelir), çok teknik ve göz kamaştırıcı bir hareket olarak bilinir. Geriye doğru sıçranarak yapılır ve Artistik Buz Pateninde temel olarak kabul edilen atlayışlardan biridir. Sıçranılan ayağın üzerine iniş yapılan atlayıştır.

Toeloop, yine geriye doğru ve serbest kalan ayağın buza vurulmasıyla güç alınarak yapılan bir atlayıştır. Genel kanıya göre, tooloop, Artistik Buz Pateninde yapılması en kolay olan atlayıştır. Diğer atlayışlarla kombine olarak yapılması nedeniyle önem kazanır. Toeloop, dörtlü olarak yapılan ilk atlayıştır ve ilk kez Kanadalı Kurt Browning tarafından 1988’de Budapeşte’de yapılmıştır.

Atlayışlar, tek başına yapıldığı gibi, hakemlerde ve seyircilerde daha etkili bir izlenim bırakmak ve daha yüksek puan almak için kombine olarak, yani ardarda yapılırlar. Bir jump kombinasyonu, araya adım konulmadan yapılan iki atlayıştan oluşur. Örnek vermek gerekirse, üçlü axel’dan hemen sonra, ara vermeden, araya herhangi bir adım koymadan üçlü toeloop yapılırsa, bu, üçlü axel/üçlü toeloop kombinasyonu olur.

Atlayış kombinasyonları sporcunun daha yüksek puan almasını sağlar. Kombine olarak yapılan atlayışlar ayrıca patencisinin sağlam bir tekniğe sahip olduğunu gösterir. En etkili ve göze en hoş gelen jump kombinasyonları, dörtlü toeloop/üçlü toeloop, üçlü axel/üçlü toeloop ya da üçlü lutz/üçlü ritberger’dir.

Artistik Buz Pateninin en zor ve en güzel atlayışı olarak kabul edilen axel, bu hareketi ilk kez yapan Norveçli patenci Axel Paulsen’in adından gelir. Axel Paulsen, ilk birli axel’ı 1882’de atmıştır. İlk üçlü axel da, 1978 Dünya Şampiyonasında Kanadalı patenci Vern Taylor tarafından yapılmıştır.

Salchow, adını İsveçli patenci Ulrich Salchow’dan alır. Amerikalı patenci Timothy Goebel, ilk dörtlü salchow’yu 1998 Dünya Gençler Şampiyonasında yapmıştır.

Rittberger, adını Alman patenci Werner Rittberger’den almıştır. İlk üçlü rittberger (Loop olarak da adlandırılır), 1952 Olimpiyatlarında Amerikalı patenci Dick Button tarafından yapılmıştır.

Toeloop, dünyada ilk kez dörtlü olarak yapılan atlayışın  adıdır. Dörtlü toeloop, ilk kez Kanadalı patenci Kurt Browning tarafından 1988 Dünya Şampiyonası yarışmalarında yapılmıştır. Kanadalı Elvis Stojko, ilk dörtlü toeloop/ikili toeloop kombinasyonunu 1991 Dünya Şampiyonasında yapmıştır.

Lutz da, adını Avusturyalı patenci Alois Lutz’dan alır. İlk üçlü lutz, 1962 Dünya Şampiyonasında Kanadalı Donald Jackson tarafından yapılmıştır.